Factorum ac dictorum memorabilium libri IX

Factorum ac dictorum memorabilium libri IX ("Negen boeken memorabele daden en uitspraken", ook gekend als De factis dictisque memorabilibus of Facta et dicta memorabilia) is een werk van de Romein Valerius Maximus uit 30 of 31 n.Chr.[1][2]

Valerius Maximus wijst keizer Tiberius op de ontucht in een badhuis (Meester van Margaretha van York, Brugge, ca. 1475-80, uit Faits et dits mémorables des romains)
De Mammelokker in Gent (ca. 1741) toont Valerius' verhaal van Pero die haar gevangen vader Cimon in leven houdt door hem de borst te geven (boek V, hoofdstuk IV).
Valerius Maximus wijst keizer Tiberius op de waarde van matigheid, al lijkt de actie aan de onmatige tafel sympathieker (Meester van het gebedenboek van Dresden, ca. 1470-80, uit Faits et dits mémorables des romains)

Inhoud

Het is een collectie van ongeveer duizend kortverhalen aangeboden aan keizer Tiberius.[1] Met de anekdotische verhalen wilde Valerius Maximus de materiële en morele superioriteit van de oude Romeinen aanprijzen. Aan het einde van sommige hoofdstukken zijn ook enkele buitenlandse verhalen opgenomen, meestal over filosofen of koningen van het oude Griekenland.[3]

Valerius beschouwde zijn verhalen als "voorbeelden" die een morele leidraad moesten bieden.[4] Zijn doel om de waarden van de Romeinse republiek te promoten, bleek een populair succes tot de Verlichting en verder. Mensen lazen Valerius' werk als een praktische gids voor een moreel leven.[4] Voor schrijvers en oratoren was het een echte referentie, en zijn thema's zijn ook alomtegenwoordig bij kunstenaars.[1]

Geschat wordt dat het Valerius tien jaar kostte om de negen boeken te schrijven.[5] Hij vond materiaal bij Cicero, Livius, Sallustus, Pompeius Trogus, Terentius Varro en andere historici.[5] Elk boek bestaat uit meerdere hoofdstukken met een eigen thema.[5] Deze hiërarchische organisatie stond ten dienste van redenaars die hun betoog met een voorbeeld wilden illustreren. De 91 hoofdstukken gaan over deugden, morele en immorele gewoonten, religieuze praktijken, bijgeloof en oude tradities, bijvoorbeeld:

  • Fortitudo (moed)
  • Crudelitas (wreedheid)
  • Somnia (dromen)
  • Fides (geloof)
  • Amicitia (vriendschap)
  • Qualitates imo celatae (aangeboren eigenschappen)
  • Moderatio (matigheid)
  • Verecundia (bescheidenheid)
  • Omina (voortekenen)
  • Amor parentum (ouderliefde)
  • Similitudines speciei (gelijkende soorten)
  • Auctoritas (prestige)
  • Ultio (wraak)
  • Superstitio (bijgeloof)

Bewerkingen en vertalingen

In de late oudheid werden regelmatig verkortingen van Valerius' werk gepubliceerd. Vooral de edities van Julius Paris en Januarius Nepotianus waren bekend (4e tot 6e eeuw).

Vanaf de 13e eeuw verschenen Europese vertalingen: Siciliaans (Accurso di Cremona, 1321), Frans (Simon de Hesdin, 1375 - Nicolas de Gonesse, 1401), Spaans (Antoni Canals, 1395), enz.

De compilatie van Valerius Maximus is twee keer in het Nederlands vertaald:

Edities
  • Valerii Maximi dictorum factorumque memorabilium libri IX [...] repurgati, atque in meliorem ordinem restituti per Stephanum Pighium Campensem, Antverpiae, Plantijn, 1567
  • Robert Combès (vert.), Faits et dits mémorables, Parijs, Les Belles Lettres, I-VI, 2003
  • Henry John Walker (vert.), Memorable Deeds and Sayings. One Thousand Tales from Ancient Rome, Hackett Publishing, 2004, ISBN 0-87220-674-2

Literatuur
  • W. Martin Bloomer, Valerius Maximus and the Rhetoric of the New Nobility, Chapel Hill, 1992
  • Clive Skidmore, Practical Ethics for Roman Gentlemen. The Work of Valerius Maximus, Exeter, 1996
  • Hans-Friedrich Mueller, Roman Religion in Valerius Maximus, Londen, 2002

Voetnoten
  1. Walker, p. xiii
  2. The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition (2001-07), s.v. (gearchiveerd)
  3. Walker, p. xix
  4. Walker, p. xxii
  5. Walker, p. xvii
Bronnen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Factorum et dictorum memorabilium libri IX op Wikisource.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.