Edom

De naam Edom betekent vermoedelijk 'rood'. Gewoonlijk brengt men dit in verband met de bergen van roodachtige zandsteen in het gebied ten zuiden van de Dode Zee. Mogelijk is er ook een verband met de betekenis van de naam van Esau, die volgens het Bijbelboek Genesis de stamvader was van de Edomieten. Esau was 'rossig' en 'daarom noemden zij hem Esau' (Gen 25:25). Volgens Gen 25:30, werd Esau ook Edom genoemd omdat hij verlangde naar de rode linzensoep van Jakob.

Het gebied dat als Edom wordt aangeduid, is door de tijd heen niet altijd hetzelfde geweest. Rond 600 v.Chr., toen het Edomitische rijk op zijn hoogtepunt was, besloeg het het gebied ten Zuiden van de Dode Zee, tot aan de Golf van Akaba. In de Grieks-Romeinse periode was dit gebied grotendeels in handen van de Nabateeërs en besloeg (het toen zo genoemde) Idumea het Zuidelijk deel van wat eerder het Koninkrijk Juda geweest was.

De Levant rond 830 v.Chr.
Geel: Edom

De oudst bekende verwijzing naar Edom staat in een Egyptische bron uit de tijd van farao Merenptah (ca. 1213 - 1203 v.Chr.).[1] De Edomieten worden hier terloops genoemd als een groep met elkaar verbonden bedoeïnenstammen.

De Hebreeuwse Bijbel stelt dat de Edomieten afstammen van Esau, de oudere broer van Jakob en neemt een lijst op met stamhoofden uit de periode kort na Esau.[2] De voornaamste bron voor Edom in deze periode is de Hebreeuwse Bijbel, waar de Edomieten nogal eens als tegenstanders van de Israëlieten naar voren komen.

Ten tijde van de Israëlitische koningen David en Salomo was Edom een vazalstaatje van het Israëlitische koninkrijk. Tegen het einde van Salomo's regering kwamen de Edomieten weliswaar in opstand, maar korte tijd later werden zij toch opnieuw een vazal van het inmiddels ontstane Koninkrijk Juda.

Rond 850 v.Chr. kwamen de Edomieten nogmaals tegen de Israëlieten in opstand, nu met meer succes. Zo ontstond een onafhankelijk Edomitisch koninkrijk.[3] Over deze periode is niet veel bekend.

In 732 v.Chr. maakte Tiglat-Pileser III een einde aan de onafhankelijkheid en werd Edom een vazal van Assyrië. Uit opgravingen blijkt echter dat Edom juist in deze periode tot haar grootste bloei kwam, vermoedelijk vooral doordat de handelsroutes vanuit Damascus naar het Zuiden door het gebied van Edom liepen. Rond deze tijd was Petra de belangrijkste Edomitische stad.

De val van het Assyrische rijk betekende opnieuw onafhankelijkheid voor Edom, maar niet voor lang: in 605 v.Chr. plaatste Nebukadnessar Edom onder Babylonisch bestuur. Als bondgenoten van de Babyloniërs waren de Edomieten betrokken bij de verwoesting van Jeruzalem in 586 v.Chr.[4] Als trouw vazal had Edom aanvankelijk zelf niet te lijden onder de Babyloniërs. Dit veranderde toen de Babylonische koning Nabonidus rond 555 v. Chr. op zijn campagne in het westen van zijn rijk de Edomieten aanviel en vrijwel geheel vernietigde of in slavernij afvoerde. Alleen enkele arme Edomieten overleefden dit. Daardoor konden tussen de 6e en de 4e eeuw Arabische stammen en vooral de Nabateeërs de overgebleven Edomieten steeds verder naar het westen drijven, zodat de kern van Edom door hen werd overgenomen. De profetie van de Israëlitische profeet Obadjah was hiermee vervuld circa 30 jaar nadat hij het had uitgesproken.

De Mesopotamiërs hadden het gebied van de Edomieten de naam Udumi gegeven en die naam bleef gehandhaafd. Uit de periode na de aanval van Nabonidus en uit de tijd van de Perzische overheersing is niet veel bekend over Edom of de Edomieten. Wel lijkt het erop dat het voormalige gebied van de Edomieten Udumi pas laat in het Perzische bestuurssysteem werd opgenomen.[5] De Grieken en Romeinen die later het gebied veroverden gaven het gebied de naam Idumea afgeleid van de oude Mesopotamische naam. De Edomieten waren echter toen als volk al uit de geschiedenis verdwenen.