Edmund Burke

De Ierse Burke kwam in 1750 naar Londen om er jurist te worden. Maar de rechtswetenschap bevredigde hem niet. Edmund Burke schreef in 1757 Een filosofisch onderzoek naar de oorsprong van onze denkbeelden over het sublieme en het schone (dit is de titel van een Nederlandse uitgave uit 2004). In dit onderzoek stelt hij dat schoonheid en overweldiging elkaars tegenpolen zijn. Hij geeft formele kenmerken van wat mensen als schoon ervaren (bv. relatief kleine, geleidelijke en harmonieuze, niet plotse overgangen, glad oppervlak). Het sublieme wordt gekenmerkt door het vermogen om sterke emoties op te wekken als gevolg van blootstelling aan beelden of ideeën van pijn, dood, gevaar en verschrikking (bijvoorbeeld natuurrampen) die op een vreemde manier ook aangenaam en zelfs genotvol kunnen zijn. In zijn 'enquiry' onderzoekt Burke, onder andere, hoe zoiets mogelijk is.

Hij begon politieke stukken te schrijven voor het net opgerichte tijdschrift The Annual Register. Burke zou zelf ook in de politiek stappen zetten als lid van de Whig Party. In 1765 werd hij lid van het Lagerhuis. Burke drukte zijn stempel op tal van politieke kwesties in zijn tijd. Burke bestreed fel de verlichting en de Franse Revolutie waartegenover hij de Engelse Glorious Revolution en de Amerikaanse Revolutie plaatste.

Op 22 maart 1775 hield Burke een rede in het House of Commons (Lagerhuis), waarin hij pleitte voor verzoening met de opstandige Britse kolonies in Amerika. Hij herinnerde het Lagerhuis aan Amerika's groeiende bevolking, zijn industrie en zijn rijkdom.

Burke zag de rol van de staat ten opzichte van de samenleving vooral als die van een tuinman tot zijn tuin: de tuinman tracht de tuin te onderhouden. Vanuit een nadruk op het belang van geschiedenis en traditie, pleitte hij voor gematigde en behoedzame hervormingen. Progressieven en revolutionairen zag Burke als bouwkundigen die de boel voortdurend aan de hand van blauwdrukken en utopieën wilden veranderen. Burke wees het utopisch radicalisme resoluut van de hand. Hij voorspelde in zijn Reflections on the Revolution in France (1790) dat de Franse Revolutie op een dictatoriaal schrikbewind uit zou lopen. Onder leiding van Robespierre ontwikkelde de Franse Revolutie zich inderdaad in die richting. Burke noemde dit als voorbeeld van hoe verlichtingsdenken uit kan monden in een totalitaire politiek.

In Nederland komt de naar hem vernoemde Edmund Burke Stichting op voor het conservatief gedachtegoed, Burkeaans conservatisme, in België is dat de Deltastichting.

• A Vindication of Natural Society, 1756
• A Philosophical Enquiry into the Origin of Our Ideas of the Sublime and Beautiful, 1757 (Nederlandse vertaling: Een filosofisch onderzoek naar de oorsprong van onze denkbeelden over het sublieme en het schone, vertaald, van aantekeningen voorzien en ingeleid door Wessel Krul, 2004, ISBN 9789065541925)
• Reflections on the Revolution in France, 1790 (Gedeeltelijke Nederlandse vertalingen:
  • Franse Revolutie en Engelse traditie. Edmund Burke als voorspeller van terreur, vertaald en toegelicht door Marc Vanfraechem, ingeleid door Theodore Dalrymple, 2017, ISBN 9789492639028
  • Het wezen van het conservatisme. Een bloemlezing uit Reflections on the Revolution in France, ingeleid door Bart Jan Spruyt en vertaald door Maarten van der Marel, 2002, ISBN 9789028932166)

(Eerste volledige Nederlandse vertaling: Edmund Burke, Bespiegelingen over de revolutie in Frankrijk, vertaling, inleiding en annotaties Jabik Veenbaas, 2019, ISBN 9789028427716)

• Correspondence of the Right Honourable Edmund Burke, 4 dln., 1844
• The Works of the Right Honourable Edmund Burke, 12 dln., 1887

• Integrale tekst van Reflections on the Revolution in France (Engels)
• Edmund Burke: Het sublieme en het schone KABK Den Haag 18 juni 2012

Zie de categorie Edmund Burke van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.