Edisons

De Edison is een van de oudste muziekprijzen in de wereld en de oudste muziekprijs in Nederland. Sinds 1960 wordt deze onderscheiding voor "geluidsdragers van bijzondere kwaliteit" uitgereikt. Alleen de Amerikaanse Grammy Award is één jaar ouder dan de Nederlandse Edison.

Naar het voorbeeld van de Grammy werd door de toenmalige Nederlandse Commissie Collectieve Grammofoonplaten Campagne (CCGC) de prijs ingesteld als "een jaarprijs voor artiesten, die met hun platenoeuvre van dat jaar de beste prestatie – naar het oordeel van jury – in hun genre gegeven hebben". Auteur Dimitri Frenkel Frank kwam met het idee van de naam. Hij was het ook die met het idee van het Grand Gala du Disque kwam, dé gala-avond waar de Edisons uitgereikt zouden worden en waar een keur aan nationale en internationale artiesten zou optreden. Op 22 oktober 1960 werden de eerste Edisons uitgereikt in het Concertgebouw in Amsterdam. Het eerste gala duurde in totaal zeven uur en kende ongeveer vijftig acts. Daarvan ontvingen er vijf een Edison.

De prijs is vernoemd naar de uitvinder van de fonograaf, Thomas Edison. Hij is vergelijkbaar met bijvoorbeeld de Amerikaanse Grammy Award. Aanvankelijk werden de Edisons voor klassieke muziek en voor populaire/lichte muziek (inclusief jazz) gecombineerd, maar al snel werden beide uitreikingen van elkaar gescheiden. Sinds 1998 bestaan er drie Edison-uitreikingen: voor pop, klassiek en jazz/world.

De laatste jaren worden er ook oeuvreprijzen uitgereikt. Die van 2016, ging naar Bernard Haitink.[2]

De prijs zelf bestaat uit een bronzen beeldje gemaakt door beeldhouwer Pieter d'Hont. Aanvankelijk ging het om forse exemplaren van 7,5 kilo, maar later werd het beeld in een wat handzamer (en lichter) formaat gemaakt.

De Edisons (Populair) zijn niet elk jaar uitgereikt. Dit was het geval in 1966, 1974, 1975, 1976, 1996, 1997, 2007, 2008 en 2012.

Sinds 1998 wordt ook de Edison Oeuvreprijs (pop) uitgereikt (niet voor het eerst: ook in 1971 zijn oeuvreprijzen uitgereikt). Deze wordt uitgereikt aan een artiest of groep voor het volledige werk.

De winnaars in de categorieën pop-/lichte muziek zijn:

• 1971: Creedence Clearwater Revival en Rogier van Otterloo
• 1998: Boudewijn de Groot en Cliff Richard
• 1999: Toto en Golden Earring
• 2000: Doe Maar en André Hazes (geweigerd)
• 2001: BZN
• 2002: Rob de Nijs en Simple Minds
• 2003: René Froger en Mark Knopfler
• 2004: Frank Boeijen en George Michael
• 2005: De Dijk, Eddy Christiani en Phil Collins
• 2006: Ramses Shaffy en Normaal
• 2010: Herman van Veen en Rowwen Hèze
• 2011: Marco Borsato
• 2012: André van Duin en Doe Maar. De Edison voor Doe Maar werd aangekondigd in oktober 2012 en uitgereikt op 11 februari 2013.
• 2014: BLØF en Youp van 't Hek. De Edison voor Van 't Hek werd uitgereikt als 'Oeuvreprijs Edison Kleinkunst', een speciale prijs die in deze categorie nog niet eerder was uitgereikt. Van 't Hek kreeg zijn prijs op 3 februari, BLØF tijdens de uitreiking van alle Edisons op 31 maart 2014.
• 2015: Thé Lau. Hij kreeg de prijs voor zowel zijn soloalbums als voor de albums die hij met The Scene maakte, met daarop klassiekers als Blauw en Open die in het verleden al eerder met een Edison zijn onderscheiden. World Oeuvreprijs werd uitgereikt aan Flairck.
• 2016: DJ Tiësto voor zijn voor zijn buitengewone verdiensten voor met name de dancemuziek. De prijs werd uitgereikt op 3 maart 2016 tijdens een uitzending van RTL Late Night.[3]
• 2017: Lee Towers ontving de oeuvre Edison uit handen van burgemeester Ahmed Aboutaleb in Rotterdam. Joshua Redman werd geëerd met de Oeuvreprijs Jazz.
• 2018: Oeuvreprijs Carel Kraayenhof[4] - Oeuvreprijs Jazz voor Eliane Elias.
• 2019: Oeuvreprijs Ilse de Lange[5] - Oeuvreprijs klassiek voor het Kronos Quartet.
• 2020: Oeuvreprijs Willeke Alberti -

Sinds 1960 zijn ruim 750 Edisons (populair) uitgereikt. Van alle artiesten zijn er 39 die minimaal drie keer hebben gewonnen. Vroeger was het vrijwel onmogelijk om meer dan één Edison per jaar te winnen, omdat er meestal maar één prijs was voor het soort artiest (zanger, zangeres, groep, enz.). De laatste jaren zijn er categorieën bij gekomen, zoals beste album of beste single, waardoor het eenvoudiger is voor artiesten om in meerdere categorieën te winnen.

Marco Borsato heeft de meeste Edisons gewonnen, namelijk veertien. Dit aantal is inclusief de oeuvreprijs die hij in 2011 ontving.

Dit zijn de artiesten met de meeste Edisons (t/m 2017):

• 14: Marco Borsato
  • 1995, 1998, 2009: Beste single
  • 1995, 1998, 2001, 2003, 2005: Beste zanger (pop)
  • 1999: Beste Nederlandse artiest
  • 2005, 2009: Beste album
  • 2005: Beste dvd
  • 2011: Oeuvreprijs
  • 2015: Beste Video: "Stem", met Gers Pardoel
• 11: Anouk
  • 1998, 2000, 2003, 2006, 2011: Beste zangeres
  • 1998: Beste video
  • 1998: Beste nieuwe artiest
  • 2000: Beste Nederlandse artiest
  • 2001: Beste single
  • 2014: Beste album
  • 2017: Oeuvreprijs
• 8: Herman van Veen
  • 1970, 1971, 1982, 1983: Vocaal (Nederlands)
  • 1979, 1991: Kinderrepertoire
  • 1988: Cabaret
  • 2010: Oeuvreprijs
• 8: BLØF
  • 2000, 2001, 2003, 2004, 2009: Beste groep
  • 2003: Beste album
  • 2005: Beste single
  • 2014: Oeuvreprijs
• 7: Ilse DeLange
  • 1999, 2001, 2004, 2009: Beste zangeres
  • 2001: Beste Nederlandse artiest
  • 2011: Beste song
  • 2019: Oeuvreprijs
• 6: Kane
  • 2001, 2002: Alternative
  • 2002: Beste album
  • 2004: Beste dvd
  • 2010: Beste single
  • 2013: Beste band
• 5: Boudewijn de Groot
  • 1967, 1968, 1973: Pop Nationaal
  • 1980: Vocaal (Nederlands)
  • 1998: Oeuvreprijs
• 5: Quincy Jones
  • 1964: Instrumentaal
  • 1970, 1972: Jazz
  • 1978, 1979: Musical/Film
• 5: Robert Long
  • 1977: Pop (Nationaal)
  • 1980: Cabaret
  • 1985, 1989: Vocaal (Nederlands)
  • 1989: Cabaret
• 5: Rob de Nijs
  • 1964: Teenagermuziek
  • 1986, 1987: Vocaal (Nederlands)
  • 2002: Oeuvreprijs
  • 2011: Beste mannelijke artiest

Ilse DeLange won nog twee Edisons als helft van The Common Linnets.

• In 2000 werd de Edison Oeuvre Award allereerst toegekend aan Doe Maar. Toen de leden weigerden om live op te treden tijdens de uitreiking, werd de toekenning ingetrokken. Hierop werd de prijs toegekend aan André Hazes, die hem in eerste instantie accepteerde, tot hij hoorde dat de organisatie hem eigenlijk aan Doe Maar had toegekend.[6] Hierop besloot ook Hazes de prijs te weigeren. Na diens weigering werd nog geprobeerd Paul de Leeuw voor de prijs te strikken, maar ook die weigerde. In 2012 werd de prijs opnieuw toegekend aan Doe Maar. Ditmaal accepteerde de band de prijs wel.
• Andere artiesten die hun Edison weigerden, waren onder anderen Peter Schilperoort van de Dutch Swing College Band in 1963, Frank Zappa in 1968 en De Vliegende Panters in 2002.
• In juni 2012 maakte de muziekafdeling van de Wereldomroep bekend dat een Edison die aan de muziekafdeling was uitgereikt voor haar coproducties met het Concertgebouworkest was gestolen, maar deze werd later weer teruggevonden.

• Officiële website Edison Stichting

Zie de categorie Edisons van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.