De humani corporis fabrica libri septem

De humani corporis fabrica libri septem (Zeven boeken over de bouw van het menselijk lichaam) is een anatomieboek geschreven door Vesalius, gepubliceerd in Bazel in 1543, het jaar dat de De Revolutionibus Orbium Coelestium (Over de omwentelingen der hemellichamen) van Nicolaus Copernicus verscheen. De serie bestond uit een zevental boeken, die ieder een ander onderdeel van de anatomie behandelden.

Handgekleurde houtsnede van Johan Stefan van Kalkar

7e houtsnede van Vesalius

Tot het boek over de spieren, bijvoorbeeld, behoorden onder andere 14 houtsneden van de spieren, waarvan hier de zevende is afgebeeld. De tekeningen werden meestal gemaakt naar de opengesneden lijken van geëxecuteerden. Dit wordt hier gesymboliseerd door het touw om de nek. De 14 platen, naast elkaar gelegd, laten op de achtergrond een panoramatekening zien, wellicht de Eugenische heuvels van Abano Terme, een landstreek even buiten Padua. De anatomische tekeningen zijn van de hand van Johan Stefan van Kalkar, het landschap mogelijk van iemand van de familie Campagnola.

Omdat het boek in het Latijn is geschreven, zijn alle lichaamsdelen, spieren enz. die benoemd zijn, en dat heeft Vesalius zo veel mogelijk gedaan, ook in het Latijn benoemd. Door de grote impact van het boek zijn deze Latijnse benamingen later de standaard gaan vormen in de anatomie.

Hoewel Vesalius zich in vele opzichten afzette tegen Galenus in dit boekwerk, maakte hij in sommige opzichten feitelijke fouten door gegevens van Galenus klakkeloos over te nemen, zoals de doorlaatbaarheid van de scheiding tussen de linker- en de rechterhelft van het hart (Vesalius ging er hier van uit dat deze openingen zeer klein waren en nauwelijks te zien).

Boeken:

• Boek 1: Beenderen en gewrichten,
• Boek 2: Ligamenten en spieren,
• Boek 3: Aders en bloedvaten,
• Boek 4: Het zenuwstelsel,
• Boek 5: Spijsvertering en voortplantingsorganen,
• Boek 6: Hart en ademhaling,
• Boek 7: De hersenen

Vesalius schonk het eerste exemplaar van de Fabrica aan Keizer Karel V, deze versie was in keizerlijk purper ingebonden en had met de hand ingekleurde illustraties.

Een exemplaar van de tweede uitgave uit 1555, dat zich in de Thomas Fisher Rare Book Library van de universiteit van Toronto bevindt, blijkt aan Vesalius zelf te hebben toebehoord. Het bevat namelijk aantekeningen in zijn handschrift, ter voorbereiding van een derde uitgave, die er nooit gekomen is.

In de John Hay Library van de Brown-universiteit van Providence, Rhode Island, bevindt zich een exemplaar ingebonden in mensenhuid. Ook koning Leopold III van België bezat zo'n exemplaar dat zijn grootvader Prins Philippe Eugène gekocht had in 1894 voor 310 frank. Het boek is verdwenen en zou door de echtgenote van koning Leopold III, prinses Lilian, een paar jaar voor haar dood verkocht zijn. Vermoedelijk gaat het om het exemplaar dat zich nu in de John Hay Library bevindt.

Een groot aantal van de houtsneden die gebruikt werden voor de boeken, zijn in de tweede oorlog, tijdens bombardementen op de stad München vernietigd.

Vesalius publiceerde in 1543 ook nog een beknopte versie van de Fabrica : de Epitome. Het werd net als de Fabrica in Bazel gedrukt door Johannes Oporinus en was als goedkopere versie voor studenten bedoeld. Het boek werd opgedragen aan koning Filips II van Spanje.