De avonturen van Kuifje

Kuifje begon als stripverhaal in Le Petit Vingtième, de jongerenbijlage van de rooms-katholieke krant Le Vingtième Siècle, met het verhaal van Kuifje in het land van de Sovjets. Als rooms-katholiek dagblad was de Siècle sterk gekant tegen het communisme en de parodie op de Sovjets moet in dat licht gezien worden. Zo laat een Russische communist in het album aan westerse communisten zien hoe goed de fabrieken in de Sovjet-Unie draaien. Kuifje gaat de zaak van naderbij bekijken en ontdekt dat de rook uit de schoorstenen komt van gestapeld hooi dat verbrand wordt.

Hergé beweerde dat Kuifje in de beginjaren onbewust op zijn broer Paul gebaseerd was. Kuifje kreeg Pauls kuif, leeftijd (16-17), houdingen, gebaren en karakter. Het beroep van avontuurlijke reporter was geïnspireerd op de Franse journalist Albert Londres.[2] Al voor het ontstaan van Kuifje had de tekenaar een duo bedacht, bestaande uit een jongeman en een hondje. Er is slechts een klein verschil tussen de figuur en de naam van Totor, P.L. van de Meikevers, zijn allereerste ballonstrip die hij in december 1928 voor het Belgische satirische weekblad Le Sifflet maakte, en die van Kuifje (Tintin).

Stripmuur in Brussel.

Hergé verwees in zijn Kuifje-albums vaak naar actuele gebeurtenissen. In De Blauwe Lotus wordt verwezen naar het spoorwegincident bij Moekden in augustus 1931, het bestaan van de Internationale Concessie in Shanghai en het vertrek uit de Volkenbond van Japan in 1933. Verder zijn de verhalen doorspekt met verwijzingen naar en parodieën op historische gebeurtenissen uit de twintigste eeuw. Zo kan De scepter van Ottokar (1939) bijvoorbeeld gelezen worden als een parodie op de Anschluss van Oostenrijk bij nazi-Duitsland. Onder meer de naam van de Bordurische leider, Müsstler, verwijst daar naar: het is een combinatie van Hitler en Mussolini.

Met De scepter van Ottokar oefende Hergé vooral onderhuidse kritiek uit op het Duitse rijk in wording. De geheimzinnige ster (1942) zorgde voor heel wat controverse. Het verscheen in volle oorlogstijd. De oorspronkelijke versie van het verhaal viel vooral op doordat de antagonisten oorspronkelijk onder de Amerikaanse vlag opereerden en geleid werden door een Jood genaamd Blumenstein. Bij een na de oorlog herziene versie van het verhaal werd Amerika vervangen door het fictieve São Rico. Ook de man achter de geldzuchtige operatie krijgt nu de in Hergés oren minder Joods klinkende naam Bohlwinkel (een verwijzing naar het Brusselse bollewinkel, wat "snoepwinkel" betekent). Wat Hergé toen niet wist, is dat ook Bohlwinkel een veel voorkomende Joodse naam is.

In de allereerste versie van Kuifje en het Zwarte Goud werd verwezen naar de oorlogsdreiging in 1939. Toen Hergé dit verhaal na de Tweede Wereldoorlog voltooide, werd de plaats waar het conflict zich afspeelt verplaatst naar het Palestina van die tijd, waar destijds onder de ogen van het Britse mandaatbestuur, Joodse en Palestijnse verzetsgroepen elkaar bestreden. Later zijn er opnieuw aangepaste versies van dit verhaal uitgekomen, waarin alle verwijzingen naar het Joods-Palestijnse conflict zijn verwijderd.

Hergés visie op de ruimtevaart komt tot uiting in een lang verhaal dat de albums Raket naar de maan (1953) en Mannen op de maan (1954) beslaat. Aan de totstandkoming van dit verhaal ging een uitgebreide studie van de modernste wetenschappelijke inzichten vooraf. Het maken van de twee albums nam zes jaar in beslag. De raket waarmee de hoofdpersonen naar de maan reizen is gebaseerd op de door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde V2-raket.

In De zaak Zonnebloem (1956) maakte Hergé een parodie op dictatoriale regimes in het algemeen, en op (de satellietstaten van) de Sovjet-Unie in het bijzonder. Bordurië, het fictieve land waar het voornoemde verhaal zich voor een deel afspeelt, wordt beheerst door uniformen met een rode schouderband met witte cirkel en zwart embleem in de vorm van een snor.

Het laatste voltooide album in de serie, Kuifje en de Picaro's, schetst een karikatuur van Zuid-Amerika en zijn kenmerkende revoluties. In dit verhaal weet Kuifje generaal Alcazar ertoe te bewegen geen executies te laten plaatsvinden als hij aan de macht komt. Alcazar laat duidelijk merken dat hij het hier niet mee eens is. Aan het eind geeft zelfs generaal Tapioca (die geëxecuteerd zou moeten worden) toe dat hij dit een belediging van de San-Theodoraanse cultuur vindt.

Afgezien van een aantal fictieve staten kent Kuifje ook enkele fictieve talen. Hiervan zijn vooral het Syldavisch en de taal van de Arumbaya-indianen vaandeldragers. In beide gevallen worden voortdurend elementen uit het Brusselse stadsdialect, het Marols, in een Slavisch respectievelijk indiaans jasje gestoken.

De Waalse priester en algemeen directeur van Le Vingtième Siècle Norbert Wallez stuurde in belangrijke mate Hergés carrière als stripauteur. Hij gaf Hergé de opdracht om een strip te maken over een deugdzame puber en zijn hond, en bepaalde dat het eerste verhaal zich diende af te spelen in de Sovjet-Unie en het tweede in Belgisch-Congo. Wallez, zichzelf als medeauteur beschouwend, streek de helft van de auteursrechten op van Hergés eerste albums.[3]

(*) Subtiele wijzigingen. (**) Niet afgemaakt in 1940.

• Sinds 1976 wordt op de achterkant van elk album de verschillende kaften van de titels gedrukt. Voorheen was dit een lijst van de titels met daaromheen Kuifje, kapitein Haddock, professor Zonnebloem en andere bekende creaties van Hergé.
• In de jaren 70 en 80 werd de nieuwe Nederlandse vertaling van de albums op de markt gebracht.

De volgende albums zijn niet zelf door Hergé gemaakt, maar door Studio Hergé (Hergé Foundation) samengesteld en ingedeeld op basis van de filmbeelden waar de albums op zijn gebaseerd.

(*) Uit de handel

Voor de film Het geheim van de Eenhoorn uit 2011 verschenen onder meer de volgende boeken:

Graffiti van Kuifje en Bobbie

De stripserie Kuifje is van grote invloed geweest op de ontwikkeling van de Europese strip en kent veel navolging. Enkele series die duidelijke overeenkomsten vertonen:

• De fantastische avonturen van Isabelle Avondrood - Jacques Tardi
• Victor Vallei - Stanislas/Rullier
• Piet Pienter en Bert Bibber - Pom
• X - Charles Burns[16]

• Op de aankondiging van Kiekeboe-album 26 Album 26 bedenkt Kiekeboe zelf een titel: De scepter van Ottokar. Zijn zoontje maakt hem erop attent dat dit al een titel van een avontuur van Kuifje is.
• Urbanus-album 47 De harem van Urbanus bevat veel verwijzingen naar Kuifje. Er zijn onder andere de vaas uit De Blauwe Lotus, de maanraket uit Raket naar de maan en de duikboot uit De schat van Scharlaken Rackham te herkennen.
• Bij de titelrolopsomming van Urbanus-album 56 Kermis in de Hel is Kuifje te zien. Ook in album Wat voorafging is Kuifje te zien.
• Paniek in Stripland bevat een verwijzing naar Kuifje.
• In Suske en Wiske-album Het machtige monument is op de laatste pagina Kuifje die een ijsje eet te zien. In het album De kleurenkladder komt Lambik Bobbie tegen.
• Bobbie komt ook voor in een cartoon van Guust. Kwabbernoot noemt hem schattig, maar vraagt zich af of hij niet beter terug moet naar zijn baasje.
• In het buiten de normale serie verschenen album Piccolo in veldgroen van Robbedoes en Kwabbernoot wordt heel wat gerefereerd aan het werk van Hergé.
• Kuifje duikt zeer sporadisch op in andere stripverhalen, bijvoorbeeld in een avontuur van De 4 helden van François Craenhals.

Er zijn vele parodieën op Kuifje gemaakt, meestal met een politieke of seksuele inhoud. Tegen deze parodieën wordt doorgaans sterk opgetreden door de erven Hergé. Een voorbeeld hiervan betreft een zaak tussen Ole Ahlberg en de erven Hergé, welke in 2010 tot bij het Hof van Cassatie werd uitgevochten.[17]

Enkele parodieën:

• Efdé, Kuifje in Zwitserland
• Martin Lodewijk (als W. Vandersteen), Kuifje in El Salvador
• Kuifje en de vervalsers
• Een jonge reporter aan de rol
• Jan Bucquoy, Het Sexuele Leven Van Kuifje (2 delen)
• Het geheim van Molensloot[18]

• Van 20 tot en met 23 juli 2005 werd in Brussel een Kuifje-festival gehouden. Ter gelegenheid hiervan werd in de Stoofstraat, nabij de Grote Markt, een fresco aangebracht.
• Op 14 mei 2007 bracht de Koninklijke Munt van België een vel postzegels uit met daarop de Kuifje-albums.
• De Belgische staat heeft in 2007 een speciale munt van 20 euro uitgegeven, als eerbetoon aan de grootste succestekenaar die het land ooit kende.

Experts van de avonturen van Kuifje, over zowel de inhoud als de achtergronden, worden tintinofielen genoemd. Wereldwijd zijn er diverse fanclubs van de avonturen van Kuifje. In Nederland is het Hergé Genootschap actief, in België is er Les Amis de Hergé. Een bekend Belgisch tintinofiel was Stéphane Steeman.

Eerstedrukuitgaven en originele tekeningen zijn begeerd bij verzamelaars en halen hoge prijzen. Zo ging in 2008 een originele gouache van de eerste Kuifje-cover voor € 650.000 van de hand.[19] In juni 2009 werden twee originele zwart-wituitgaven van Kuifje voor elk 12.000 euro geveild. Het betrof exemplaren van Kuifje in het land van de Sovjets (1930) en De sigaren van de Farao (1942).[20] In 2015 bracht een exemplaar van Kuifje in het land van de Sovjets op een veiling 30.000 euro op.[21] In 2012 werd een gouache van de eerste omslag van Kuifje in Amerika verkocht voor meer dan 1,1 miljoen euro (met kosten meer dan 1,3 miljoen)[22][23] en in 2014 werd een door Hergé in 1937 getekende plaat van Kuifje geveild voor 2,5 miljoen euro, de hoogste prijs ooit betaald voor een stripobject. Het gaat om een dubbele pagina getekend in Oost-Indische inkt die werd gebruikt voor de binnenkant van de kaften van de Kuifje-albums die tussen 1937 en 1958 zijn verschenen. In 2018 werd een aquarel die dienstdeed als covertekening van Le Petit Vingtième in 1939 geveild voor 629.000 euro.[24] Een originele tekening die werd gebruikt in het album Kuifje in het land van de Sovjets, bracht op een veiling in 2019 1,12 miljoen Amerikaanse dollar op. [25]

• (nl) Officiële website
• (en) Tintin around the World, een uitgebreide website over alle vertalingen van Kuifje