Boter-kaas-en-eieren

Boter-kaas-en-eieren is een eenvoudig spel voor twee spelers. Hoewel 'boter, melk, kaas', 'oo maal oo', 'kruisje rondje' en 'tik-tak-tor' ook voorkomen, is boter-kaas-en-eieren in het Nederlands de meest gebruikte naam voor het spel. Het spel wordt met een potlood of pen op papier gespeeld. Het spel is ook op een computer te spelen, soms zelfs bij een chatprogramma, zoals MSN Messenger. Bordspellen bestaan ook, maar deze hebben vaak meer een decoratief doel.

Boter-kaas-en-eieren

de speler met 'o' heeft gewonnen

Decoratief spel, met kazen en muizen

Boter-kaas-en-eieren wordt gespeeld op 3 bij 3 velden. Bij het begin zijn alle velden leeg. De ene speler zet een 'kruis' en de andere speler een 'rondje'. Degene die drie van zijn eigen tekens op een rij heeft, dat mag diagonaal, verticaal of horizontaal zijn, heeft gewonnen.

Iemand die het spel goed genoeg kent, kan het in ieder geval in een gelijkspel laten eindigen, ongeacht wat de tegenstander doet. Zeker voor beginners is het veld in het midden het belangrijkste veld.

De Woordenschat uit 1899 noemt het spel onder de naam 'Boter, melk, kaas', met de omschrijving: kinderspelletje, waarbij op een vak van negen ruiten door de medespelenden beurtelings X of 0 wordt geschreven. Wie 't eerst drie maal X of 0 op een rij heeft, is winner en zegt : Boter, mellek, kaas Ik speel de baas. [1]

Een boek uit 1871, De volksvermaken, vermeldt dat het spelletje populair was op school om de verveling tijdens saaie lessen te verdrijven. De schrijver merkt voorts op dat het al gespeeld werd door de Romeinen.[2]

Het aantal verschillende mogelijke bordposities is 764 (het lege bord niet meegerekend). Posities die door roteren of door spiegelen hetzelfde zijn, tellen daarbij voor een. Het aantal toegestane zetten vanaf het lege bord en daarna tussen deze bordposities is 2096. Zo zijn er drie verschillende mogelijke beginzetten: in het midden, in de hoek of in het midden van een rand. Een perfecte speler verliest nooit, ongeacht de eerste zet.