Amiga

De geestelijk vader van de Amiga is Jay Miner (1932-1994). Na het ontwerpen van de Atari 400 en 800 stelde hij zich in de vroege jaren 80 tot doel om een grafisch georiënteerde 16-bits computer voor een betaalbare prijs op de markt te brengen. In eerste instantie kreeg hij met zijn team bij het bedrijf 'Hi-Toro' alleen opdrachtgevers voor een spelconsole, die toen populair waren. Miner breidde zijn ontwerp echter stilletjes zodanig uit (zijn belangrijkste bijdrage waren de custom chips Fat Agnus, Denise en Paula) dat er ook een toetsenbord en een compleet besturingssysteem aan kon worden toegevoegd om er een 'echte' computer van te maken. Toen de markt voor spelcomputers eind 1983 nagenoeg instortte, was het ombouwen tot een multimedia-computer dan ook relatief snel gebeurd. In zijn visie moest het mogelijk zijn om een computer te produceren met voor die tijd geweldige mogelijkheden, maar dan tegen kosten die een gemiddelde gebruiker kon opbrengen. Een Amiga-standaardmodel kostte bij introductie rond de $750, hetgeen ruim genomen een derde was van de prijs van een IBM PC, die het zonder kleur en multitasking moest doen. De naam Amiga is afkomstig uit het Spaans en betekent 'vriendin' de reden voor het kiezen van deze naam was de nadruk op de gebruikersvriendelijkheid van het apparaat te leggen, en om deze alfabetisch voor de merken van de concurrenten Apple en Atari te plaatsen.

Het toestel was in tal van opzichten zijn tijd ver vooruit. Het ondersteunde in tegenstelling tot de IBM-compatibele pc's (16 kleuren) en de Apple (2 kleuren) een kleurenpalet van 4096 kleuren. Dit was mogelijk in de zogenaamde HAM-modus (Hold And Modify). Audio kon in 4-kanaals stereo (2 kanalen per stereo-kanaal) in 8 bit formaat worden weergeven. Hierdoor was het in tal van opzichten de eerste echte multimediacomputer voor thuisgebruik.

De computer was gebaseerd op een Motorola 68000 processor met een kloksnelheid van 7 MHz. De Amiga had 256 kB intern geheugen dat kon worden uitgebreid.

Lang voor Windows beschikte Amiga ook over een grafische interface met elkaar overlappende vensters. Een systeem dat werd geïntroduceerd door Xerox. Het besturingssysteem AmigaOS ondersteunde eveneens preëmptieve multitasking, shared libraries en het gebruik van de rechtermuisknop. Het was destijds al mogelijk om meerdere programma's tegelijk te laten draaien.

Het ging om 'real-time round robin pre-emptive multitasking'. Voor die tijd revolutionair.

Real-time betekent dat de computer onmiddellijk kan reageren op externe gebeurtenissen, ongeacht de belasting van de computer. Round robin betekent dat elke taak gegarandeerd beurtelings wordt uitgevoerd. Dit systeem werd bovendien aangevuld met een prioriteitensysteem waardoor een taak sneller of langzamer draaide, afhankelijk van de prioriteit van die taak. Pre-emptive betekent dat een nog niet voltooide taak door het besturingssystemen onderbroken kan worden, zodat een andere taak aan de beurt kan komen. Dit is nodig om aan de eis van real-time te kunnen voldoen. Daarnaast kan een taak zichzelf stilleggen waardoor een andere taak wordt uitgevoerd.

Programma's konden niet alleen in onafhankelijke vensters draaien, maar ze konden ook in onafhankelijke virtuele schermen draaien. Deze schermen waren een soort vensters die niet naast elkaar maar alleen achter elkaar konden bestaan. Het grote voordeel was dat elk scherm een eigen resolutie kon hebben, zowel wat pixelafmetingen als aantal kleuren betreft.

Naast vele spellen zijn er ook tal van zakelijke pakketten uitgebracht. Final Writer was een toonaangevende tekstverwerker die toen al gebruik maakte van een GUI (Graphical User Interface). Maar ook spreadsheets, tekenprogramma's, filemanagers, musicmakers waren ruim voorhanden. AmAc (Amiga Accounting) was een Belgische reeks boekhoudprogramma's. Niet alleen was dit de eerste multitasking boekhoudsoftware voor microcomputers in België, het was ook het eerste Belgische boekhoudpakket met ingebouwde spraaksynthese.

Tal van 3D-videoclips werden met behulp van het 3D-programma Lightwave op de Amiga ontwikkeld. Het bekendste programma dat met Lightwave is ontwikkeld, is Babylon 5, na Star Trek wellicht de populairste sciencefictionreeks. Ook de nieuwe reeks van Battlestar Galactica wordt met Lightwave gemaakt. De computer in combinatie met deze software zorgde voor een zeer krachtige multimediacomputer met zeer veel mogelijkheden.

De meeste thuisgebruikers - en dat waren er heel wat, want de Amiga was veel goedkoper dan een Apple of IBM-PC - wisten echter niet goed wat aan te vangen met zo'n geavanceerde machine en gebruikten de Amiga hoofdzakelijk om goedogende videospelletjes te spelen. De Atari ST was een vergelijkbare computer die een belangrijke concurrent was van de Amiga.

• 
  Amiga 1000
• 
  Amiga 500 "Design"
• 
  Amiga 1200
• 
  Amiga 500 op de voorgrond, met twee gestapelde Amiga 2000 op de achtergrond

Naast consumentenuitvoeringen bracht Commodore ook professionele versies uit. Zo was er naast de Amiga 500, die alle voorgaande eigenschappen klaarspeelde met 512k geheugen en zonder harde schijf, de Amiga 2000, 2500 en nog later de 3000. Tenslotte werd er een zeer professioneel toestel ontwikkeld dat tegelijkertijd met de Amiga 1200 op de markt kwam, de Amiga 4000. Deze professionele toestellen werden vooral gebruikt in de video, animatie en 3D wereld. Veel beginnende animatiespecialisten zijn gestart op een Amiga. Een bekend tekenpakket dat 2D animatie ondersteunde was Deluxepaint. Er waren zelfs systemen op de markt, zoals de PAR (Personal Animation Recorder), die toeliet om non-lineaire videomontage uit te voeren op betacam kwaliteit in het MJPEG-formaat.

In 1994 ging moederbedrijf Commodore (CBM) failliet. Dit betekende echter nog niet het einde van de Amiga.

AmigaOne X1000

Over haar opvolger OS5.0/DE is nog weinig bekend, behalve toezeggingen van Amiga Inc. dat er reeds jaren aan wordt gewerkt. Qua nieuwe hardware is er nu SAM440EP en de SAM440flex, moederborden van de Italiaanse firma ACUBE, die worden ondersteund door AmigaOS4.1. Ook eigenaars van een Pegasos 2 kunnen nu OS4.1 draaien. De AmigaONE X1000 is aangekondigd door het bedrijf A-EON. Dit zou een nieuwe high-end Amiga worden.

Ondertussen bouwen ook twee AmigaOS klonen/afsplitsingen verder: MorphOS en AROS. MorphOS van Genesi was gekoppeld aan het Pegasos moederbord van dezelfde producent. MorphOS leek later in moeilijkheden te komen toen financier Genesis stopte met loonbetalingen; de ontwikkeling en ondersteuning van het OS worden desondanks voortgezet door de ontwikkelaars van MorphOS. MorphOS 2.2 is nu beschikbaar voor de Efika, Pegasos 1&2 en op dit moment wordt een versie voor de Macmini ontwikkeld.

Ook het AROS project werkt, sinds 1997, onafhankelijk aan een eigen OS3.1 kloon voor x86 en PPC processors. Het project vordert goed en is veelbelovend. Zo is het OS te draaien op standaard IBM compatibele pc's, maar levert hierdoor wel in qua compatibiliteit met oude software. Ook bestaan er Linux klonen geïnspireerd op AmigaOS. Deels zijn er ook andere besturingssystemen die zich hebben laten inspireren door AmigaOS, waaronder BeOS en Syllable, maar toch een eigen identiteit hebben.

Ondertussen is Amiga fanbase tot een minimum geslonken, al telt deze internationaal gezien nog altijd duizenden aanhangers.

Nederlandse hardwaretechnicus Dennis van Weeren lukte het om de oorspronkelijke Amiga hardware na te bouwen met FPGA's. De broncode hiervan heeft hij vrijgegeven onder GPL licentie. Een fabrikant heeft dit concept opgepakt en in productie genomen. De Amiga kloon heeft de naam Minimig gekregen.

• Lijst van Amiga-spellen

• AROS Amiga Research Operation System (Nederlandse subsite)
• (en) MorphOS website
• (en) WinUAE Amiga Emulator voor Windows

Zie de categorie Commodore Amiga van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.