A contrario

A contrario (vanuit het tegenovergestelde) is een argumentatievorm waarbij een stelling wordt verdedigd door de stelling om te keren (er de negatie van te poneren) en dan te argumenteren dat deze negatie zeker niet juist is.

Voorbeeld: "Jan houdt van Els. Als dat niet zo was, dan was hij er zeker nooit mee getrouwd".

Vooral onder juristen zijn a contrario redeneringen populair. Als er een wettelijke regel is "indien A, dan B" (implicatie), dan kan daar de conclusie uit worden getrokken: "indien niet A, dan niet B". Maar een dergelijke gevolgtrekking in deze vorm is onjuist, hoewel de conclusie (dat niet B) wel juist kan zijn. Slechts als eerstgenoemde regel luidde:(1) "alléén indien A, dan B" (replicatie) , of (2) "Als en slechts als A, dan B" (equivalentie) is deze omkering toelaatbaar volgens de wetten van de logica. Bij een beroep op een argumentatie a contrario moet dus altijd een lampje gaan branden.

Ter verduidelijking: "Jan houdt (wellicht) niet van Els, maar kan alsnog (zeker) met haar trouwen".

Ter verdediging van de juristen, kan hierbij opgemerkt worden dat deze redenering in een juridische context vaak wel standhoudt. Bijvoorbeeld, als geldt: "indien Jan heeft gestolen (A), dan is hij strafbaar (B)", dan concludeert de jurist dat als Jan niet heeft gestolen (niet A), hij niet strafbaar is (niet B). Dit laat weliswaar buiten beschouwing dat Jan een ander delict dan diefstal heeft kunnen plegen (C) en daardoor alsnog strafbaar kan zijn (C leidt ook tot B), maar wanneer hem dit niet ten laste gelegd is, is dit voor de jurist niet relevant.

A simile houdt dan weer het tegenovergestelde in. Hier wordt een redenering naar analogie gemaakt. "Indien A, dan B", dus wanneer C sterke gelijkenissen vertoont met A, dan geldt: "Indien C, dan B".

Zoek a contrario op in het WikiWoordenboek.