1650-1659

De jaren 1650-1659 (van de christelijke jaartelling) zijn een decennium in de 17e eeuw.

Belangrijke gebeurtenissen

Natuurfenomeen
  • 1650 : In Griekenland barst de onderwatervulkaan Kolumbo uit met een kracht van VEI 6, 70 mensen komen om door een gloedwolk en as en puim komt tot in Turkije terecht.

Oorlogen

Frans-Spaanse Oorlog

Eerste Engels-Nederlandse Oorlog
Maarten Harpertszoon Tromp
Schilderij van Jan Lievensz.

Noordse Oorlog

Noordelijke Nederlanden
  • 1650 - Aanslag op Amsterdam. De Staten van Holland besluiten in mei met 11 tegen 8 stemmen tot inkrimping van de troepen. De Staten-Generaal noemen de resolutie van Holland illegaal, ze stellen dat de defensie een taak is van de Unie, en niet van de aangesloten gewesten. Op 30 juni pleegt Stadhouder Willem II een staatsgreep. Vooraanstaande leden van de Staten van Holland worden gearresteerd, onder hen Jacob de Wit.
  • 1650 : Op 6 november bezwijkt Willem II aan pokken, Holland ziet niet de noodzaak in de vacante positie in te vullen. Het begin van het Eerste Stadhouderloos Tijdperk. Groningen en Drenthe besluiten de Friese stadhouder Willem Frederik van Nassau ook tot hun stadhouder te benoemen. Zijn pogingen ook door de andere gewesten aanvaard te worden als regent voor de pasgeboren Willem III van Oranje lopen echter op niets uit. Alleen in Overijssel wordt hij door twee derde van het gewest als zodanig erkend.
  • 1653 : Johan de Witt wordt raadpensionaris van Holland. Deze benoeming kan alleen geschieden met de nadrukkelijke instemming van Amsterdam, dat onder leiding staat van burgemeester Cornelis de Graeff, de meest succesvolle Amsterdamse burgemeester uit de Gouden Eeuw, van wie De Witt een aangetrouwde neef is. De voorbeeldige samenwerking tussen de twee politici zal een grote factor blijken in het succes van De Witts politiek en de herleving van de economie na de Eerste Engels-Nederlandse Oorlog.
  • 1654 : Akte van Seclusie, daarin wordt bepaald dat Willem III geen stadhouder mag worden.
  • 1655 - De Witt en Willem Frederik komen tot een vergelijk. Willem Frederik mag opperbevelhebber van het leger worden, maar hij moet ophouden zich luitenant-stadhouder van Overijssel te noemen.
  • 1657 : De Witt en Cornelis de Graeff maken een eind aan de Overijsselse troebelen. De klok wordt teruggedraaid. Hasselt en Steenwijk krijgen geen gelijk.

Britse Rijk
  • 1653 : Oliver Cromwell grijpt de macht en wordt Lord Protector.
  • 1653 : Charles Fleetwood, de schoonzoon van Cromwell, maakt een eind aan de Ierse Confederale Oorlogen.
  • 1658 : Oliver Cromwell sterft, hij wordt opgevolgd door zijn zoon Richard Cromwell.
  • 1659 : Richard Cromwell wordt afgezet door het parlement, het begin van de Restauratie.

Wereldhandel en kolonies
  • 1651-1659 : Grote Ambonse Oorlog of Hoamoalese Oorlog, een grote opstand tegen de VOC. De gouverneur van de Molukken, Arnold de Vlamingh van Oudshoorn,, onderdrukt de opstand met harde hand. Hierna heeft de VOC haar monopolie nog steviger in handen. Ambon verliest haar positie als centrum van de kruidnagelhandel.
  • 1652 : Nederlandse Kaapkolonie. Kaapstad wordt gesticht door de Nederlander Jan van Riebeeck als verversingsstation voor de Vereenigde Oostindische Compagnie.
  • 1654 : De Nederlanders verlaten Nederlands-Brazilië.
  • 1656 : Nederlands-Portugese Oorlog. De VOC verovert Ceylon.
  • 1657 : Admiraal Jacob van Wassenaer Obdam blokkeert de haven van Lissabon. Zijn tactiek had hij geleerd van Admiraal Robert Blakes "Sailing Instructions" en "Fighting Instructions"
  • 1658-1659 : De WIC geeft zijn lucratieve suikerhandel niet op na het verlies van Nederlands-Brazilië. Curaçao wordt een belangrijke draaischijf. Een groep Portugees Joodse kolonisten o.l.v. Joao De Yllan met 12 gezinnen vestigt zich in de Nederlandse kolonie. De WIC verovert Cayenne in Guiana op de Fransen en herbegint de uitbouw van de suikerplantages.

Wetenschap en techniek
  • 1650 - Blaise Pascal bestudeert de hydrodynamica en draagt bij tot de ontwikkeling van de differentiaalrekening.
  • 1651 - Christiaan Huygens schrijft als eerste in de geschiedenis natuurkundige formules op. Deze geven de correcte theorie voor impuls behoud bij botsingen, een verbetering van de botsingswetten van Descartes. In 1657 neemt hij een patent op een van zijn belangrijkste uitvindingen: het slingeruurwerk.
  • De burgemeester van Maagdenburg Otto von Guericke vindt de elektriseermachine uit (1650) en de vacuümpomp (1657), waarvan hij de werking demonstreert in zijn proef met de Maagdenburger halve bollen.
  • De Thüringse jezuiet Athanasius Kircher gebruikt een microscoop om bloed van slachtoffers van de pest te onderzoeken. In zijn Scrutinium Pestis (1658) beschrijft hij de aanwezigheid van "kleine wormpjes" of "animalculen" in het bloed, waardoor hij concludeert dat de ziekte wordt veroorzaakt door micro-organismen. Hij stelt hygiënische maatregelen voor om de verspreiding van de ziekte tegen te gaan, zoals isolatie en quarantaine van zieken, het verbranden van kleren die door slachtoffers zijn gedragen en het dragen van gezichtsmaskers om het inademen van de schadelijke micro-organismen te voorkomen.
  • Van de predikant Abraham Rogerius wordt postuum een boek uitgegeven waarin de eerste vertaling van teksten uit het Sanskriet. De titel: De Open-Deure Tot het Verborgen Heydendom Ofte Waerachtigh vertoogh van het Leven ende Zeden, mitsgaders de Religie ende Godsdienst der Bramines op de Cust Chormandel ende der Landen daar ontrent. Het bestaat uit twee delen en een aanhangsel: het eerste deel beschrijft leven en zeden, het tweede deel geloof en godsdienst der brahmanen, waarop dan volgt een hoofdstuk over het leven van Bhartṛhari en een vertaling van honderd van diens spreuken "over den wegh na den Hemel" (Vairagya-sataka) en honderd spreuken over "den redelijcken ommegangh onder de Menschen" (Niti-sataka). De publicatie is het begin van een traditie van onderzoek naar niet-Europese beschavingsvormen.[3]

Kunst en cultuur
  • 1651 : Francesco Cavalli componeert de opera La Calisto
  • 1656 - 20 juli - Rembrandt voltooit "De anatomische les van dr. Jan Deyman", maar wordt failliet verklaard. Zijn kunstverzameling, atelierspullen en huis worden aan de schuldeisers verkocht.

Belangrijke personen

Overleden
Zie de categorie 1650s van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Jaren in het decennium 1650-1659

<< · 1650 · 1651 · 1652 · 1653 · 1654 · 1655 · 1656 · 1657 · 1658 · 1659 · >>

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.