Doorgaans worden docentprofessionalisering en onderwijsontwikkeling binnen de onderwijspraktijk strikt van elkaar gescheiden. Bij de ontwikkeling en implementatie van nieuwe onderwijsvormen werken interne werkgroepen of projectgroepen aan de vernieuwing binnen hun eigen organisatie. In veel gevallen is er dan sprake van een onderwijskundige herverkaveling waarbij zelden radicaal vernieuwende ideeën worden geïntroduceerd. Bovendien blijven bij onderwijsvernieuwingen individuele wensen en talenten dikwijls buiten schot. Ook de professionalisering van leerkrachten en docenten wordt bijna altijd topdown door de strategische top van de organisatie bepaald. Trainingen zijn gestandaardiseerd en houden geen rekening met de uniciteit van het individu. Een onderwijsarchitect verbindt docentprofessionalisering en onderwijsontwikkeling in een methode die in korte tijd leidt tot effectiever onderwijs.

Wie?

Een onderwijsarchitect is onderwijsexpert, onderwijscoach, onderwijsontwerper en onderwijsondernemer tegelijk. Hij/zij weet deze petten razendsnel te wisselen ten behoeve van goed resultaat. Een onderwijsarchitect is gedreven en concreet en heeft de durf en creativiteit om ongebaande paden in te slaan. Hij/zij kan zich vanuit ervaring, betrokkenheid en ontwerpexpertise helemaal richten op de onderwijsprofessional en zijn werk, en daarin ad rem en flexibel reageren. Onderwijsarchitecten noemen zichzelf ook wel educatief ingenieurs^[1].

Wat?

Een onderwijsarchitect vergroot de effectiviteit door herontwerp van het onderwijs. Dat betekent dat de persoon zelf niet hoeft te veranderen; sterker nog, hij richt juist het werk optimaal in zodat het aansluit op de kwaliteiten van de onderwijsgevenden. Een onderwijsarchitect koppelt werkdoelen aan de dingen waar een onderwijsgevende goed in is. Daardoor leert deze zijn werk anders te doen, vaste patronen te doorbreken en inspiratie te ontdekken in lang vergeten hoeken. De onderwijsgevende wordt niet geconfronteerd met een vaststaand recept, maar leert de soep te maken zoals hij die zelf lekker vindt.

Een onderwijsarchitect gelooft dat onderwijs beter wordt wanneer het op het individu wordt afgestemd. Met andere woorden: een maatpak zit veel beter dan een confectiepak! Een onderwijsarchitect gaat nog verder. Wanneer het werk de onderwijsgevende 10% beter past, dan zal de effectiviteit met veel meer dan 10% toenemen – een exponentiële formule!

Hoe?

Eigen werkplek

Een onderwijsarchitect is individuele coaching van een onderwijsprofessional op de eigen werkplek met het eigen werk. Dit werk wordt in een intakegesprek gerelateerd aan het profiel en de wensen van de professional en zijn omgeving. De onderwijsarchitect demonstreert vervolgens oplossingswegen die naar meetbare resultaten leiden. In de daaropvolgende gesprekken worden de voorstellen uit het intakegesprek uitgewerkt tot een (her)ontwerp van het werk. Hierin worden de eigen doelen en de leerdoelen die de onderwijsgevende binnen het eigen onderwijs wil behalen concreet beschreven; daarnaast bevat het herontwerp een gedegen methode om die doelen te bereiken (inclusief de middelen, activiteiten en verschillende rollen die men daarvoor kan inzetten).

De onderwijsgevende blijft hierbij aan het roer; het gaat om vergroting van zijn effectiviteit. Hij wordt gestimuleerd om diepgaand de eigen wensen en achterliggende motieven te verkennen, problemen te analyseren en zichzelf een spiegel voor te houden. De onderwijsarchitect zorgt binnen het herontwerp voor concrete terugkoppeling over de voortgang. Hij zal de onderwijsgevende desgevraagd ondersteunen bij implementatie en uitvoering van het herontwerp. De begeleiding wordt afgerond met een evaluatiegesprek.

Waarom?

De concrete resultaten zoals beschreven in het herontwerp van het onderwijs worden door de meeste onderwijsarchitecten gegarandeerd. De beroepsvereniging voor onderwijsarchitecten screent de leden met een keurmerk op klanttevredenheid. Een onderwijsarchitect levert een concreet en haalbaar herontwerp van werk, waardoor de effectiviteit en werkplezier van de onderwijsprofessional sterk zullen toenemen. Hij doet dit gedreven, deskundige en persoonlijk op de werkplek van de onderwijsprofessional.

Wanneer?

De onderwijsarchitect is als succesvolle verdiepingsmethodiek ontstaan bij de Rijksuniversiteit Groningen (RuG). De onderwijsarchitect is ontwikkeld door een onderwijstrainer, destijds werkzaam bij de Rijksuniversiteit Groningen. Hij heeft onderwijsarchitectuur daar in 2002 geïmplementeerd onder de naam NIOT. Onderwijskundige experts ondersteunden docenten bij het gebruik van nieuwe technologische hulpmiddelen, zonder die hulpmiddelen zelf centraal te stellen. De docent en zijn onderwijs (de doceeromgeving) stonden voorop.

De behaalde opbrengsten waren hoog. Zo wist een docent zijn arbeidsuren voor een vak te halveren. Tegelijkertijd werd een verbetering in de scores van de studenten met gemiddeld één punt genoteerd. Meer leeractiviteiten^{[begrip 1]} werden ontplooid, zoals het creatief ontwerpen. Uit onderzoek bleek dat studenten het onderwijs als relevanter waardeerden en een groei in interesse en betrokkenheid toonden. De RuG wilde het succes van onderwijsarchitectuur delen met anderen. De RuG Houdstermaatschappij B.V. (RHM) participeerde in de daarvoor speciaal opgerichte onderneming: Provenu B.V. Bij de start van Provenu B.V. kende de RuG al meer dan 100 tevreden deelnemers; docenten en managers.

Waar?

Waar kan men onderwijsarchitecten vinden? De doelgroep bestaat uit onderwijsprofessionals die in hun dagelijks functioneren onderwijs ontwerpen en de uitvoer bewaken. Deze groep is aanzienlijk als men ervan uitgaat dat deze taak behoort bij de competenties van een goed docent. Aangevuld met interne en externe adviseurs hebben we het over een enorm aantal gegadigden.

Juist in organisaties waar men al intensief de processen van onderwijsontwikkeling of onderwijsverandering begeleidt, kan een opnderwijsarchitect haar waarde bewijzen. De koers is bepaald, de experts zijn in huis, maar hoe is het gesteld met de motivatie en de effectiviteit van de medewerkers? Is er genoeg draagvlak om de verandering ook op operationeel niveau waar te maken? Uiteindelijk valt of staat het onderwijs met de inzet van de individuele docent. Verlies van effectiviteit door weerstand is een bekend gegeven bij veranderingsprocessen. Juist in die situaties kan een onderwijsarchitect complementair zijn aan de interne begeleiders. Een onderwijsarchitect brengt de organisatie en de medewerker dichter bij elkaar. Door het onderkennen van individuele behoeften en talenten en het herontwerp van het werk, wordt weerstand gereduceerd en kunnen de puntjes op de “i” worden gezet.

Een onderwijsarchitect kan op verschillende niveaus werkzaam zijn. Elke docent dient dus voor zijn eigen functioneren feitelijk al een onderwijsarchitect te zijn. Dat is echter zelden het geval. Een docent kan daarnaast als lid van een team de functie hebben het onderwijs te ontwerpen. Beide uitoefeningen kenmerken zich door het in beperkte kring ontwerpen van het eigen onderwijs dat men deels zelf uitvoert. Er zijn ook onderwijsarchitecten actief die intern binnen een organisatie optreden als bijvoorbeeld adviseur, onderwijsontwikkelaar of curriculum ontwerper. Als laatste kan een onderwijsarchitect diensten verlenen aan onderwijsprofessionals en -organisaties in het algemeen. Deze externe uitoefening vraagt het meeste wat betreft de invulling.

Een "erkende" onderwijsarchitect vinden we voor elk van de drie niveaus bij leden die zich als zodanig bij de beroepsvereniging laten registreren. De aspirant onderwijsarchitect maakt daartoe een Persoonlijk Prestatie Plan (PPP). In dit plan geeft de aspirant aan hoe het profiel van de onderwijsarchitect er in zijn persoonlijke context eruit ziet, welke producten hij oplevert en hoe hij zal bewijzen daarin een hoog professioneel niveau te hebben bereikt. De prestaties die de aspirant niet zonder hulp bij verdere persoonlijke ontwikkeling kan leveren vormen de basis voor de doelen van het Persoonlijk Ontwikkelingsplan dat eveneens ter goedkeuring dient te worden aangeboden.

___	Personen Organisaties Begrippen ↑ Leeractiviteit = een bezigheid die een leerproces in gang zet. Referenties ↑ Baan, R.E. en Diesman, M.C. (2011). Gedichtenbundel: Onze visie op onderwijs in gedichten . Dordrecht: Ooi en Ram Educatief Ingenieursbureau.