Wat is maatschappijleer?

Waarde

een principe dat je belangrijk vindt in het leven

Norm

een afspraak op basis van een waarde

een regel over hoe jij en anderen zich moeten gedragen

Belang

een voordeel dat je ergens van hebt

iets wat iemand veel voordeel (of nadeel) kan opleveren

Belangentegenstelling

het belang van de een botst met het belang van de ander

Macht

de mogelijkheid om het gedrag van anderen te beïnvloeden

het vermogen van personen of groepen om andere personen, groepen of zaken de wil op te leggen, eventueel tegen de wensen of belangen van die anderen in

Machtsmiddel

een middel waarmee je het gedrag van anderen kunt beïnvloeden

alles waarmee je besluitvorming in een bepaalde richting kunt afdwingen zoals kennis, geld, geweld, charisma, bevoegdheden en overtuigingskracht

Maatschappelijk probleem

veel mensen hebben er mee te maken, er zijn verschillende meningen over de oorzaak en de oplossing, er is veel media-aandacht en de politiek is er bij betrokken

Dilemma

een lastige keuze tussen twee dingen die allebei voordelen of juist nadelen hebben

Feit

iets wat echt gebeurd is en wat je dus kunt bewijzen

een gebeurtenis of omstandigheid die werkelijk gebeurd is

Vooroordeel

oordeel over iets of iemand zonder dat je de feiten kent

een mening laten berusten op een gebrek aan kennis, vaak gepaard met afkeer, een vooropgezette mening

Argument

uitleggen waarom jouw mening goed is

duidelijk maken waarom je iets vind; een bepaalde mening hebt

een aangevoerd feit in een discussie om een zienswijze te ondersteunen

Jongeren / socialisatie

Cultuur

hoe mensen samenleven

alles aan wat een samenleving voortbrengt en overdraagt

mensen in een bepaalde groep of samenleving die alle normen, waarden en gewoonten met elkaar delen

Socialisatie

bewust of onbewust waarden, normen en gewoonten aanleren die bij jouw groep of samenleving horen

aanpassing van een individu aan de normen van de samenleving

Nature-aanhangers

bepaalde (belangrijke) kenmerken zijn aangeboren

eigenschappen van het individu zijn vooral bepaald door aanleg, bijvoorbeeld het genetisch materiaal

Nurture-aanhangers

je leert de belangrijkste dingen aan (of af)

eigenschappen van het individu zijn vooral bepaald door opvoeding, voornamelijk door de leefomgeving

Sociale controle

mensen in je omgeving letten op hoe jij je gedraagt

Sanctie

manier waarop iemand laat merken of jij iets goed of fout gedaan hebt

Internalisatie

aangeleerde normen en waarden zijn vanzelfsprekend gedrag geworden

als je bepaalde aspecten van een cultuur waar je bij hoort zó eigen hebt gemaakt, dat je automatisch doet wat er in die groep van je verwacht wordt

Identiteit

de persoon die jij bent, gevormd door alle kenmerken die bij jou horen en je ervaringen

een kenmerk dat je onderscheidt van anderen en bepaalt wie je bent

Rolgedrag

gedrag dat we van elkaar in bepaalde situaties verwachten

het gedragspatroon dat bij een sociale rol hoort

Roldoorbrekend gedrag

gedrag dat je niet direct bij iemands rol verwacht

Tolerantie

je accepteert dat sommige mensen andere waarden en normen hebben dan jij

Abnormaal (asociaal) gedrag

geen rekening houden met anderen

Groepsdruk

het gevoel dat je je moet aanpassen aan de gewoonten van de groep

Generatieconflict

Een meningsverschil wat veroorzaakt wordt door een verschil in leeftijd

Identificatie

Je herkent bepaalde kenmerken van jezelf in de ander

Groepsidentificatie

Je voelt je verbonden met een groep omdat je dezelfde gewoonten en kenmerken hebt

Wij-gevoel

Een groep waarin mensen zich sterk met elkaar verbonden voelen

Zij-groep

De tegenstander; een groep met heel andere kenmerken en gewoonten

Polarisatie

Groepen komen scherp tegenover elkaar te staan omdat verschillen worden benadrukt

Economische bindingen

Relaties met anderen op basis van goederen en producten

(Bijna) alles wat je nodig hebt wordt door anderen gemaakt

Kennisbindingen

Relaties op basis van wat we elkaar leren

Gevoelsbindingen

Relaties op basis van emoties

Politieke bindingen

Relaties met instellingen en bestuurslagen in Nederland

Sociale cohesie

Men heeft het gevoel bij elkaar te horen

De 'lijm' van de samenleving

Politiek

Politiek

Het maken van keuzes en het nemen van beslissingen over hoe een land (provincie of gemeente) bestuurd moeten worden

De gezaghebbende toedeling van waarden voor een samenleving

Grondwet

De belangrijkste Nederlandse wet.

In de Grondwet of Constitutie zijn onder meer de bevoegdheden van koning, regering en parlement geregeld.

Ook zijn in de Grondwet de belangrijkste rechten en plichten van de burgers vastgelegd.

Ambtenaren

Personen die werken voor de overheid

Overheid

Alle politici en ambtenaren

Algemeen belang

Veel mensen hebben er voordeel bij

Bijvoorbeeld wegen, dijken, gezondheidszorg en veiligheid

Belastinggeld

Geld dat door de belastingbetaler in de staatskas is ingebracht

Bezuinigingen

De overheid geeft minder geld uit

Directe democratie

Inwoners stemmen zelf over een nieuwe wet of een maatschappelijk vraagstuk

Bijvoorbeeld bij een referendum

Indirecte democratie

Inwoners kiezen volksvertegenwoordigers die namens ons beslissingen nemen

Referendum

Volksstemming over een belangrijk onderwerp

Actief kiesrecht

Het recht om te mogen stemmen

Passief kiesrecht

Het recht om je verkiesbaar te stellen

Lijsttrekker

De belangrijkste persoon van een politieke partij in verkiezingstijd

Politiek links

Is voor een actieve overheid en komt op voor de zwakkeren in de samenleving

Politiek rechts

Is voor een passieve overheid en meer eigen verantwoordelijkheid

Politieke midden

Een politieke partij met zowel linkse als rechtse standpunten

Compromis

Afspraken waarbij alle partijen een beetje toegeven

Politieke stroming

Een verzameling ideeën over wat belangrijk is in de maatschappij en hoe mensen het beste kunnen samenleven

Liberalisme

Heeft als waarden economische en persoonlijke vrijheid

Sociaal-democratie

Heeft als waarden solidariteit en gelijkwaardigheid

Christen-democratie

Heeft als waarden het christelijk geloof, naastenliefde en samenwerking

Geheime verkiezingen

Niemand weet op wie je gestemd hebt (je kunt het wel zelf vertellen)

Parlementaire democratie

Burgers hebben via gekozen vertegenwoordigers invloed op het beleid van de overheid

Mensenrechten

Basisrechten en -vrijheden die alle mensen zouden moeten hebben

Trias Politica

Scheiding van de politieke macht in drie onderdelen (parlement, ministers, rechters)

Scheiding van de machten (wetgevend, uitvoerend, rechterlijk)

Regering

Koning en ministers

Het dagelijks bestuur van ons land

Regeerakkoord

Een overzicht van wat de regering de komende jaren wil bereiken.

Een meerjarige agenda voor het kabinetsbeleid.

Kabinet

Ministers en staatssecretarissen

Troonrede

De plannen van de regering voor het komende jaar.

Miljoenennota

Een overzicht van alle inkomsten en uitgaven van de overheid voor het komende jaar.

Parlement

Volksvertegenwoordiging

Eerste en Tweede Kamer (Staten-Generaal)

Stemrecht

Het goed- of afkeuren van wetsvoorstellen

Recht van amendement

Delen van een wetsvoorstel veranderen

Recht van initiatief

Zelf wetsvoorstellen maken

Vragenrecht

Mondeling of per brief vragen stellen aan een minister of staatssecretaris

Motierecht

De Kamer geeft een mening over iets of vraagt een minister iets te doen

Recht van interpellatie

Kamerleden mogen een minister naar de kamer te komen voor een debat (uitleg te geven over zijn beleid)

Enquêterecht

Kamerleden mogen een onderzoek laten uitvoeren als ze denken dat er iets mis gegaan is

Coalitie

De partijen die samen de regering vormen (VVD, CDA, D66 & CU)

Oppositie

De overige partijen in de kamer die vaak andere ideeën hebben over wat goed is voor Nederland

B & W

Burgemeester en wethouders

Het dagelijks bestuur van een gemeente

Gemeenteraad

De volksvertegenwoordiging van een gemeente

Provinciebestuur

Het bestuur wat boven de gemeente staat

Zij regelen de zaken die te groot zijn voor een gemeente

Pluriforme samenleving

Dominante cultuur

De cultuur van de meeste mensen in een land

Subcultuur

Een groep met eigen waarden, normen en gewoonten

Vooroordeel

Een mening die niet op feiten is gebaseerd

Stereotype

Een overdreven beeld van een groep mensen dat vaak niet (volledig) overeenkomt met de werkelijkheid.

Vaststaand beeld, cliché en versimpeld ten opzichte van de werkelijkheid

Discriminatie

Het maken van onderscheid

Het onrechtmatig onderscheid maken tussen mensen of groepen

Racisme

Discriminatie op grond van huidskleur

Een filosofie die uitgaat van de gedachte dat de ene bevolkingsgroep op een hoger peil staat dan de andere

Seksisme

Discriminatie op grond van sekse

Tolerant

Je hebt er geen probleem mee dat andere mensen anders zijn of andere waarden en normen hebben dan jij

De bereidheid ander gedrag dan het eigen te dulden

Respect

Je laat anderen in hun waarde

Immigratie

Mensen uit andere landen komen in Nederland wonen

Asielzoeker

Mensen die in een ander land toegelaten willen laten als vluchteling

Iemand die asiel zoekt buiten zijn eigen land

Gezinsvorming

Je woont al in Nederland en wil een partner laten overkomen (trouwen)

Gezinshereniging

Je had al een gezin voordat je naar Nederland kwam en de partner en kinderen komen ook

Inburgeringsexamen

Een examen dat immigranten uit de meeste landen van buiten de EU af moeten leggen voordat zij in Nederland mogen blijven wonen

Illegaal

Een persoon die zonder rechtmatige status in een land verblijft

Individualistische cultuur

Nadruk op persoonlijke ontwikkeling en individuele vrijheid

Collectivistische cultuur

Nadruk op familiebanden en gezamenlijke tradities

Assimilatie

Je past je helemaal aan de dominante cultuur aan

De eigen cultuur wordt opgegeven voor de dominante cultuur

Segregatie

Er is een scheiding tussen bevolkingsgroepen (culturen)

Integratie

Nieuwkomers nemen de Nederlandse cultuur over maar behouden ook veel van hun eigen cultuur

samengaan van twee voorheen gescheiden bevolkingsgroepen

Godsdienstvrijheid

Het (grond)recht om te geloven wat je zelf wilt

Vrijheid van meningsuiting

Het (grond)recht om te zeggen wat je wilt binnen de grenzen van de wet

Je mag mensen niet beledigen of haat zaaien

Gematigde geloven

Het geloof wordt niet letterlijk genomen maar het gaat om de boodschap

Fundamentalisme

De teksten van heilige boeken wordt letterlijk genomen

Nederland en de wereld

Globalisering

mensen zijn over de hele wereld steeds meer met elkaar verbonden

het openstellen van grenzen tussen landen waardoor goederen en diensten zich gemakkelijker kunnen verplaatsen

Wereldburgerschap

de nieuwsgierigheid naar andere landen en betrokkenheid met de mensen daar

als iemand een gevoel van verbondenheid met de mensheid in het algemeen ervaart

Problemen zonder grenzen (grensoverschrijdende problematiek)

emigratie (vluchtelingen)

xenofobie (angst voor vreemdelingen)

CO2-uitstoot (opwarming van de aarde)

armoede

ontbreken van vrijheden en rechten

Boycot

we kopen geen producten die uit een bepaald land komen

het verbreken van (handels)relaties met een land, een bedrijf of een individu

Dictatuur (alleenheerschappij)

een land waar één man of één politieke partij de macht heeft

een regeringsvorm waarin alle macht (het machtsmonopolie) doorgaans bij één persoon (een dictator) of bij een kleine groep mensen berust

Censuur

bepaalde informatie wordt expres weggelaten of veranderd

het gebruiken van de macht van de staat, een andere controlerende macht, een bepaalde groepering, of van bepaalde individuen, om informatie achter te houden of de expressie aan banden te leggen

Verenigde Naties (VN)

zorgen voor vrede en veiligheid

vormen een internationale organisatie die in 1945 werd opgericht door 51 landen

een intergouvernementele organisatie die samenwerkt op het gebied van het internationale recht, mondiale veiligheid, behoud van mensenrechten, ontwikkeling van de wereldeconomie en het onderzoek naar maatschappelijke en culturele ontwikkelingen

Europese Unie (EU)

het belangrijkste samenwerkingsverband van Europese lidstaten

een uit 28 Europese landen bestaand statenverband

wordt iedere vijf jaar gekozen door inwoners van de unie

Europese Commissie

het uitvoerende orgaan van de Europese Unie

het dagelijks bestuur van de EU dat wetten en maatregelen bedenkt en zorgt dat ze worden uitgevoerd

verantwoordelijk voor het indienen van wetsvoorstellen, het beheren van de EU-begroting, het handhaven van het EU-recht (in samenwerking met het Hof van Justitie), en het vertegenwoordigen van de EU op internationaal niveau

Raad van Ministers (Raad van de Europese Unie)

een instelling van de Europese Unie

keuren wetsvoorstellen goed van de Europese Commissie

oefent samen met het Europees Parlement de wetgevingstaak en de begrotingstaak uit en heeft daarnaast bepaalde beleidsbepalende en coördinerende taken

Europese Raad

een instelling van de Europese Unie

de regeringsleiders of gekozen staatshoofden van de 28 lidstaten van de Europese Unie

geeft de nodige impulsen voor de ontwikkeling van de Unie en bepaalt de algemene politieke beleidslijnen en prioriteiten

Europees parlement

rechtstreeks verkozen volksvertegenwoordiging van de Europese Unie

stemt over wetsvoorstellen en controleert de Europese Commissie

samen met de Raad van de Europese Unie en de Europese Commissie heeft het een wetgevende taak binnen de Europese Unie

Media

Communicatie

het doorgeven en ontvangen van informatie

Medium

een middel om te communiceren

Non-verbale communicatie

je geeft gevoelens en gedachten door met gebaren, houding en uitstraling

Tweezijdige communicatie

je ben tegelijk zender en ontvanger

Massacommunicatie

er zijn soms miljoenen kijkers en luisteraars

waarbij grote groepen mensen worden bereikt

Populaire kranten

zijn meer voor het sensationele nieuws

bijvoorbeeld de Telegraaf en het AD

Kwaliteitskranten

zijn serieuzere kranten

bijvoorbeeld de Volkskrant en NRC

Doelgroep

een specifieke groep mensen die een organisatie of instelling wil bereiken met een bepaald aanbod

bijvoorbeeld jongeren

Commerciële omroep

bedrijven die vooral als doel hebben om geld te verdienen met hun uitzendingen

een omroep waar de radio- of televisie-uitzendingen worden verzorgd door bedrijven met commerciële doeleinden

Publieke omroep

omroepen van de overheid

een organisatie die door de overheid in het leven is geroepen om informatie uit te zenden via een communicatiemiddel naar een breed publiek

Pluriformiteit (in de media)

er zijn voor alle doelgroepen in Nederland voldoende kranten, tv-zenders en andere media aanwezig

Persbureaus

bedrijven waar journalisten nieuws uit binnen- en buitenland verzamelen

een organisatie die dagbladen, radio- en televisiezenders en andere media (meestal) dagelijks van nationaal en internationaal nieuws voorziet

grote persbureaus werken internationaal, hieronder vallen Agence France Presse (AFP) en de Associated Press (AP) en Reuters

Beeldvorming

je vormt je steeds een beeld van iets, iemand of een situatie

het ontstaansproces van een beeld (in de media) over een persoon, organisatie of zaak, dat niet noodzakelijkerwijs met de werkelijkheid of de feiten hoeft overeen te komen

Maatschappelijke functie (van de media)

informatieve functie

controle- of waakhond functie

socialiserende functie

Persvrijheid

journalisten hebben de vrijheid om ongehinderd berichten te kunnen publiceren

de vrijheid van drukpers, het grondrecht om gevoelens en gedachten openbaar of kenbaar te maken

een democratische samenleving kan alleen goed functioneren als de persvrijheid – als een van de voornaamste voorwaarden – goed geregeld is

In Nederland is de persvrijheid vastgelegd in artikel 7 van de Nederlandse Grondwet

Manipulatie

feiten met opzet worden weggelaten of veranderd

er wordt aan de ontvanger van de boodschap onbewust (namaak-)informatie verstrekt

Mediawet

hoeveel reclame commerciële en publieke omroepen mogen uitzenden

regelt de toelating tot het omroepbestel en stelt eisen aan de publieke omroepen onder andere om te zorgen voor mediapluriformiteit

Mediawijsheid

dat je verstandig gebruikmaakt van media

Privacy

het recht op een privéleven

een afweerrecht dat de persoonlijke levenssfeer beschermt

Persoonsgegevens

iemands naam, adres en woonplaats

ook telefoonnummers en postcodes met huisnummers zijn persoonsgegevens

gevoelige gegevens als iemands ras, godsdienst of gezondheid worden bijzondere persoonsgegevens genoemd

Online profilering

bedrijven verzamelen met behulp van cookies gegevens over jou en maken daar een digitaal profiel mee

geautomatiseerde verwerking van (persoons)gegevens met als doel een individu te evalueren, te classificeren of een beslissing over die persoon te nemen, dit door persoonsgegevens te vergelijken en samen te brengen

Werk

Werk

iets doen waar anderen behoefte aan hebben

het aanbrengen van wenselijk geachte veranderingen in de omgeving door menselijke activiteit

kan zowel lichamelijk als geestelijk zijn

Arbowet

hierin staat precies hoe werkgevers moeten zorgen voor gezonde en veilige werkplekken

een Nederlandse wet die regels bevat voor werkgevers en werknemers om de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van werknemers en zelfstandig ondernemers te bevorderen

Minimumloon

het loon dat je minimaal moet ontvangen als je werkt

het laagste bedrag dat een werkgever wettelijk verplicht is aan een werknemer als loon te betalen

Sollicitatieplicht

je moet blijven zoeken naar een baan wanneer je een uitkering ontvangt

aan een sociale uitkering kan een sollicitatieplicht verbonden zijn

Open sollicitatie

je vraagt bij een bedrijf of er werk is

de sollicitant reageert niet op een advertentie van een bedrijf dat een vacature heeft, maar benadert hij/zij een bedrijf

Netwerken

je vertelt je vrienden en kennissen dat je werk zoekt

contacten leggen waar je je voordeel mee kunt doen

Cv (curriculum vitae)

een lijstje met je persoonlijke gegevens, opleiding en werkervaring

lijst met relevante opleidingen en werkervaring

het curriculum vitae hoort bij een sollicitatiebrief

Arbeidscontract (arbeidsovereenkomst)

een afspraak tussen werkgever en werknemer, die we arbeidsvoorwaarden noemen

schriftelijke overeenkomst waarbij de werknemer zich verbindt om in dienst van de werkgever tegen bepaald loon gedurende een zekere tijd arbeid te verrichten

Zwartwerken

werken zonder belasting te betalen (je hebt dan ook geen rechten)

betaald werk verrichten zonder daar belasting of sociale premie over te betalen

Cao (collectieve arbeidsovereenkomst)

afspraken binnen tussen werkgevers- en werknemersorganisaties binnen een bepaalde bedrijfstak

afspraken gemaakt tussen werkgevers en vakbonden over beloning en werkomstandigheden voor alle werknemers in een bedrijf of bedrijfstak gedurende een bepaalde periode

Maatschappelijke positie

de plaats die iemand heeft op de maatschappelijke ladder

je kennis of vaardigheden, macht of verantwoordelijkheid en je inkomen

de plaats of rang in de samenleving: dit hangt samen met je opleiding, beroep, inkomen en afkomst

Maatschappelijke ladder

maatschappelijke posities in de samenleving van laag naar hoog

indeling van mensen hun maatschappelijke positie, bepaald door macht, status en inkomen

bovenaan de maatschappelijke ladder staan beroepen als artsen, advocaten en directeuren, terwijl meer onderaan de maatschappelijke ladder beroepen staan als vakkenvullers, schoonmakers en vuilnismannen

(Sociale) status

de waardering die mensen geven aan je beroep

aanzien in de maatschappij

het aanzien, de eer, het prestige dat iemand verwerft en met zich meedraagt in de sociale groep of samenleving waarin die persoon zich begeeft

Sociale ongelijkheid

macht, kennis en geld zijn niet gelijk over alle mensen verdeeld

grote en ongewenste verschillen in welvaart en ontwikkelingskansen tussen de verschillende groepen (klassen) van de bevolking

Sociale mobiliteit

je kunt klimmen op de maatschappelijke ladder

veranderingen in sociale status van individuen of groepen

de mogelijkheid een andere maatschappelijke positie in te nemen

Vakbond

een organisatie die opkomt voor de belangen van werknemers

een organisatie van werknemers van één of meer bedrijfstakken of beroepsgroepen

Staking

wordt georganiseerd wanneer praten met de werkgever niet lukt

het neerleggen van de werkzaamheden, meest uit protest of om verbeteringen af te dwingen

het tijdelijk stoppen met het leveren van arbeid om een sociaal-politiek doel te bewerkstelligen

Ontslag op staande voet

je moet onmiddellijk het bedrijf verlaten en hebt geen recht op een uitkering

een opzegging wegens een dringende reden waardoor de arbeidsovereenkomst direct eindig

Positieve discriminatie

werkgevers mogen voorrang geven aan vrouwen, allochtonen of ouderen

het opzettelijk bevoordelen van bepaalde bevolkingsgroepen bij de toelating tot opleidingen of arbeidsplaatsen, wanneer er sprake is van gelijke geschiktheid

Kinderopvangtoeslag

een tegemoetkoming in de kosten van de kinderopvang, bedoeld zodat meer vrouwen gaan werken

Ouderschapsverlof

het recht op een vrije dag in de week om voor een jong kind te zorgen

al of niet betaalde periode die een werknemer niet hoeft te werken als hij of zij een kind heeft gekregen

Verzorgingsstaat

de overheid helpt de burgers als dat nodig is

een overheid die zorgt voor een minimaal welvaarts- en welzijnspeil voor alle inwoners

een sociaal systeem waarin de staat primaire verantwoordelijkheid draagt voor het welzijn van zijn burgers, zoals in kwesties van gezondheidszorg, onderwijs, werkgelegenheid en sociale zekerheid

Criminaliteit

Asociaal gedrag

geen rekening houden met anderen

zonder sociaal besef, onaangepast

een vorm van publiekelijk gedrag waarbij men geen rekening houdt met andere mensen of de omgeving

Strafbaar gedrag

het overtreden van wetsregels

wat kan leiden tot straf of strafvervolging

menselijke gedragingen die vallen binnen de grenzen van de wettelijke delictsomschrijving

Delict

een strafbaar feit

Overtreding

een strafbaar feit dat minder erg is

in het strafrecht een relatief licht strafbaar feit

Misdrijf

een ernstig strafbaar feit

Strafblad

krijg je als je een misdrijf pleegt

een registratie van de wetsovertredingen waar iemand voor veroordeeld is of een OM-afdoening heeft erkend

Criminaliteit

alle misdrijven zoals die in de wet staan

alles wat door een wettelijke bepaling als misdrijf strafbaar is gesteld

Plaatsgebondenheid (van criminaliteit)

wat in Nederland is toegestaan, in een ander land strafbaar kan zijn

Tijdgebondenheid (van criminaliteit)

onze ideeën over wat strafbaar is veranderen.

Materiële schade

schade die je kunt berekenen in geld

Niet-materiële schade

schade die je niet in geld kunt uitdrukken

schade die wordt veroorzaakt door verdriet, smart of geestelijk gemis

Risicofactoren (voor criminaliteit)

omstandigheden die de kans op crimineel gedrag vergroten

bijvoorbeeld werkloosheid/schooluitval, opvoeding, 'foute' vrienden, alcoholgebruik

Pakkans

de kans dat je wordt opgepakt

de kans dat je wordt opgespoord en vervolgd na het plegen van een misdaad

de mate van waarschijnlijkheid dat een persoon voor een overtreding of misdrijf wordt opgespoord en vervolgd

Persoonlijkheidstheorie

criminaliteit is een gevolg van psychologische stoornissen

Bindingstheorie

bindingen met familie, klasgenoten en vrienden ervoor dat je geen criminele dingen doet

Aangeleerd-gedragtheorie

crimineel gedrag aangeleerd en neem je het over van foute vrienden of van familieleden

Etiketteringstheorie

iemand zich crimineel gedragen wanneer hij of zij als een crimineel wordt gezien

Gelegenheidstheorie

mensen kiezen steeds wat het voordeligst voor ze is

deelname aan criminele activiteiten groter wordt als de gelegenheid groot is

Verdachte

iemand die volgens de politie waarschijnlijk iets strafbaars heeft gedaan.

iemand van wie uit feiten of omstandigheden een redelijk vermoeden van schuld bestaat dat hij een bepaald strafbaar feit gepleegd heeft

Proces verbaal

een speciaal politieverslag over het misdrijf en de verdachte

de akte waarmee een overheidsambtenaar (bijvoorbeeld politie of een andere opsporingsambtenaar) verslag uitbrengt

Officier van justitie

beslist wat er met een verdachte gaat gebeuren

opsporingsambtenaar en een vertegenwoordiger van het Openbaar Ministerie (OM)

Seponeren

de verdachte komt niet voor de rechter en krijgt geen straf

Schikken

de verdachte krijgt een boete en komt niet voor de rechter

Vervolgen

de verdachte moet voor de rechter komen

Dagvaarding

een oproep om voor de rechter te verschijnen

Advocaat

heeft als taak de verdachte te helpen

pleiter, verdediger in rechtszaken

Tbs (terbeschikkingstelling)

de dader komt dan in een tbs-kliniek

een maatregel die de rechter kan opleggen aan een verdachte van een misdrijf

Vonnis

de beslissing van de rechter

Hoofdstraf

een geldboete, een gevangenisstraf of een taakstraf

Bijkomende straf

straffen die aan de hoofdstraffen kunnen worden toegevoegd

ontzetting van bepaalde rechten: bijvoorbeeld dat je je rijbewijs moet inleveren na dronken of te hard rijden

Repressie

onderdrukking

maatregelen tegen overtreding van regels, bijvoorbeeld door een straf of andere sanctie

lik-op-stukbeleid

daders worden sneller veroordeeld

beleid van politie en justitie waarbij zij bepaalde strafzaken snel afhandelen

(Misdaad)preventie

het voorkomen van criminaliteit

maatregelen die genomen worden om misdaad te voorkomen

Relaties

(De mens is een) sociaal wezen

iedereen heeft contacten met andere mensen nodig

Persoonlijke relatie

gevoelens van vriendschap en liefde

persoonlijke relaties hebben betrekking op huwelijken (liefdesrelatie) en vriendschappen en dergelijke

Functionele relatie (zakelijke relatie)

gebaseerd op verplichtingen en afspraken

Seksuele moraal

de manier waarop er over seks wordt gedacht

opgeschreven, uitgesproken en niet-uitgesproken (taboe`s) opvattingen die het seksuele gedrag van een bepaalde groep bepalen

Dubbele moraal

voor jongens gelden andere normen dan voor meisjes

er wordt met twee maten gemeten

Machtsverschil

de één de baas over de ander

Trouwambtenaar

regelt een huwelijk voor de burgerlijke stand

Ritueel

handeling met een speciale symbolische waarde

Gemengd huwelijk

een huwelijk tussen mensen met een verschillende religie, nationaliteit of cultuur

Rolverdeling

de maatschappij heeft verwachtingen over hoe iemand zich behoort te gedragen

Emancipatie

vrouwen schikken zich niet meer in een ondergeschikte positie

streven naar gelijkgerechtigdheid, zelfstandigheid, eerlijker maatschappelijke verhoudingen

Trouwen in gemeenschap van goederen

alle spullen zijn gemeenschappelijk bezit van de beide partners

Trouwen op huwelijkse voorwaarden

een notaris legt vast wat van wie is

Echtscheiding

een ontbinding van het huwelijkscontract door de rechter

Alimentatie

een maandelijkse bijdrage aan de kosten van het levensonderhoud na een scheiding

Ouderlijk gezag

wettelijke plicht om je kinderen op te voeden en te verzorgen

Ouderschapsplan

een geheel van afspraken over de kinderen, opgesteld door ouders die gaan scheiden

Samenlevingscontract

een overzicht van de spullen van twee partners

een wettelijke overeenkomst tussen partners die geen huwelijk willen sluiten maar wel op rechtszekere wijze samen willen wonen

Individualisering

mensen willen gezien worden als zelfstandig individu en niet alleen als onderdeel van een gezin

het proces waardoor mensen meer als individu in plaats van als groep in de samenleving komen te staan